Over Jan Stofferis

Deze auteur heeft nog geen informatie verstrekt.
So far Jan Stofferis has created 16 blog entries.

Uitvoerige terugblik op het jaar 2008

Zaterdag 26 januari 2008 vond de nieuwjaarstoast van de wijk Macharius-Heirnis plaats in en rond de Sint-Machariuskerk. Ons “broertje” het Machariusproject, waar we in 2007 al meteen goed mee samenwerkten, en dat de naast de abdij liggende Sint-Machariuskerk wil openstellen voor allerlei activiteiten, stond in de kijker. Op het programma speeches, muzikale intermezzi, initiatie tango, kinderanimatie, uitleg bij de heraanleg van de Sint-Baafsweide én rondleiding in de abdij. Buren van de Abdij die present tekenden droegen met trots hun badge.

Als eerste extra activiteit voor het tweede werkingsjaar noteerden we op zondag 27 april 2008 een Messiaenconcert door het koor De Tweede Adem en Blindman 4×4 sax. Eveneens op het menu stond, als voorgerecht, een rondleiding in Sint-Baafsabdij en Machariusbuurt, en taart als toetje. Op zondag 18 mei 2008 organiseerden we een gesprek over duurzaamheid en rechtvaardigheid, met Koo van der Wal (Universiteit Rotterdam), Annick De Witt (Stichting wAarde) en Marian De Blonde (Universiteit Antwerpen).
Op zondag 25 mei 2008 vond een gesmaakt optreden plaats van Draaiende derwisjen.

Op zondagvoormiddag 22 juni 2008 stelde Kwimba, wereldkoor uit Gent, in de refter van de abdij zijn nieuwe CD voor, en bracht een selectie uit zijn repertoire van wereldliederen o.l.v. dirigent Jackie Vanobbergen. De CD werd die dag te koop aangeboden ten voordele van het wijkgezondheidscentrum Ledeberg en Huize Triest.

Op vrijdagavond 27 juni 2008 vond de feestelijke inhuldiging plaats van de “Groene Kerk van Sint-Baafs”. Het werd een stemmige zomeravond, met toespraken, kinderanimatie, receptie en diverse rondleidingen door ir. Jurgen Dewaegemaeker (park), Geert Van Doorne van de dienst monumentenzorg (groene kerk) en Geert Heyneman van de groendienst (insecten en planten). Vanaf 21u. was er in de abdijrefter een felgesmaakt optreden van de acht cello’s van Octocelli afgewisseld door buren-woordkunstenaars over de abdij.
Op zondag 13 juli 2008 kon je komen genieten van een klankmeditatie, en je liggend of zittend laten overspoelen door de trilling van trommels, zang, indiaanse fluiten en klankschalen. De abdij, oase van rust, bood hiervoor een ideale locatie.

Tournai Generale! De Sint-Baafsabdij is opgetrokken uit Doornikse steen. We kwamen in contact met de restauratoren van een oude kalkoven waarin deze werd gebakken, een site die vandaag wordt getransformeerd in een moderne sacrale ruimte met strooiweide. Op 17 mei 2008 fietste een aantal Doorniknaren langs de Schelde tot bij ons en bezochten stad en abdij. Na overnachting bij enkele buren fietsten ze ’s anderendaags terug. Op 23-24 augustus 2008 was er een tegenbezoek.

Op zondag 19 oktober 2008 bracht Ninaad een namiddag Indische muziek. Leen Minten en Erwin Van Gorp verloren hun hart aan de klassieke muziek uit het hartland van het cultureel rijke India. Leen Minten schoolde zich in het bekendste Indische slaginstrument, de tabla’s. Ze speelde in menige Vlaamse folkgroep, zoals Olla Vogala, Fluxus en Ambrozijn. Erwin Van Gorp is jazzfluitist maar bespeelt eveneens de bansuri of Indische bamboefluit. Samen lieten ze in de abdijrefter raga’s (melodie) en tala (ritme) samenvloeien in de klassieke Indische sound.

2021-05-13T14:16:50+02:0012 december 2008|Verslag|

Unieke muurschilderingen

Op de noordoostmuur van de refter bevinden zich drie rondboogvensters, waarop beschildering bewaard bleef. De rest van het refectorium, dat zich op de bovenverdieping van de noordvleugel bevindt en met haar afmetingen van 41 x 10,5 m de grootste in België is, was wellicht volledig beschilderd, maar werd tot op de steen gedecapeerd. Dit gedeelte van de abdij dateert uit de 12de eeuw en werd op het einde van de 16de eeuw voorzien van een houten tongewelf. De figuren in het linker- en rechtervenster zijn goed bewaard gebleven, terwijl deze op het middenste venster nagenoeg volledig verloren gingen. Op de dagkant van het linkerraam zien we de heilige Macharius en een ongeïdentificeerde diaken, met bovenaan een Pietas-medaillon. Het rechtervenster toont de heilige Brierius en de heilige Caphrahildis (?) met in het midden een Sapientia-medaillon.

Deze karaktervolle schilderingen behoren tot de oudst bewaarde en zeldzame getuigen van de romaanse schilderkunst. Ze worden gesitueerd in de tweede helft van de 12de eeuw en vallen op door hun meer dan levensgrote afmetingen en de kwaliteit van de schilderkunstige techniek. E. Dhanens wijst op twee tekeningen in een handschrift van de 11de eeuw uit de Sint-Baafsabdij (Vitae Sanctorum, Rijksuniversiteit Gent, Hs. 308, schutblad), die dateren uit de zestiende eeuw. Ze stellen romaanse figuren voor in dezelfde stijl als de nog aanwezige in de vensters en zouden twee figuren kunnen afbeelden die op de muren stonden. Dit wordt afgeleid uit het feit dat deze personages frontaal zijn voorgesteld.

In 1889 werden de muurschilderingen ontdekt door E. Lacquet, toen men het metselwerk uit de dichtgemaakte vensteropeningen verwijderde. De vondsten werden onmiddellijk behandeld door Leon Bressers, die er eveneens bijgewerkte calques van maakte (bewaard in het Bijlokemuseum, Gent, nr. 4090). Latere restauraties werden uitgevoerd door Frans-Jozef Coppejans in 1936, door Albert Philippot van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium in 1955 en door Walter Schudel in 1982-8.

(bron: Marjan Buyle en Anna Bergmans, Middeleeuws Muurschilderingen in Vlaanderen, een uitgave van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap – Bestuur Monumenten en Landschappen, Brussel, 1994)

2021-05-09T16:24:56+02:0026 augustus 2008|Historisch|

Gesmaakt optreden Draaiende derwisjen

Op zondag 25 mei 2008 vond een gesmaakt optreden plaats van Draaiende derwisjen (mystieke Islamitische dans), door de groep Regenboog uit Nederland, i.s.m. het buurtcentrum en buurtwinkel Tanis. Volgens de legende initieerde Jallaledin Rumi, bijgenaamd Mevlana, het extatisch rond eigen as draaien en herhalen van de naam van de allerhoogste als ritueel in de Turkse stad Konya, in de twaalfde eeuw. De bewegingen roepen een kosmische harmonie en vereniging met god op. Hieronder enkele foto’s!

2021-05-09T18:12:48+02:001 juni 2008|Verslag|

Multatuli-kring Gent 1934 of 1935

Nostalgie. In ons fotoboek prijkt deze foto daterend van 1934 of 1935, uit de tijd dat de Multatuli-kring, onder regie van Michel van Vlaenderen, in de ruïnes van de abdij openlucht-opvoeringen van middeleeuwse spelen zoals Lancelot en Gloriant opvoerde. Bezorgd door buur van de abdij Herman Balthazar. (bron: Geschiedenis van de Multatuli-kring Gent van zijn stichting af tot 1940)

2021-05-08T19:08:36+02:0026 januari 2008|Historisch|

2007 – ons eerste werkingsjaar

Zondag 8 april 2007 werd het initiatief De buren van de Abdij op een heel mooie manier gestart: kinderen uit de buurt kwamen voor het eerst in 1000 jaar paaseitjes rapen in de abdijtuin. Het was plezant. De zon scheen, de chocolade was lekker en de koffie scherp. We hadden als buurt het gevoel dat die Sint-Baafsabdij ook wel een beetje van ons is. Zie ons fotoboek en onderstaande AVS-reportage:

Zondag 22 april 2007 was de eerste dag van de “reguliere” werking, waarbij de tuin een namiddag lang openstond voor het brede publiek. Een geschatte 250 bezoekers kwamen en genoten onder een stralend zonnetje. De toeloop bracht de serene sfeerevenwel nooit in het gedrang. Van de daaropvolgende openingsdagen mag overigens hetzelfde gezegd. Zondag 17 juni 2007 stond de tuin zoals tweewekelijks open voor het publiek. Maar bovendien organiseerden wij die dag in de abdij samen met De Centrale Twee religies zingen. Op het programma enerzijds het Gregoriaans Koor van Leuven onder leiding van Frans Mariman, anderzijds Soefi-zanger Ahmet Erdogdular met begeleiding van Haroun Teboul (ney) en Hilmi Kaçar (ud). Naast toevallige passanten en aanwezige buren, telden we 120 betalende bezoekers. Een heerlijke en stemmige namiddag. Zie ons fotoboek.

Zondag 9 september 2007 organiseerden we i.s.m. Mo* Magazine en Terra Reversa onder de titel Wordt zuinigheid hip? een gesprek over ecologie en levensbeschouwing. Met bijdragen van Peter Tom Jones en Valérie Deprycker, en aansluitend een debat met Jef Felix, Rik Pinxten, Youssef Souissi, Herman Balthazar, en Alma De Walsche. Liefst 154 mensen waren bereid om op een zondagnamiddag mee te denken en praten over dit thema. Zondag 23 september 2007 gaf Jacques Huys een gratis rondleiding rond de geschiedenis van de abdij en het museum van stenen voorwerpen (waaronder veel grafstenen). Zondag 7 oktober 2007 gaf buur Dirk Ketelaere een gratis rondleiding onder de titel: 1967-2007, de zoveelste gedaantewisseling van de Sint-MachariusbuurtZondag 21 oktober en zondag 4 november plaatste de Stichting Argus de abdij in de vitrine in het kader van haar jaarlijkse wandeling. Bij valavond op de laatste dag was er bovendien een griezelverhalenparcours in de abdijtuin, verzorgd door Frank Nauwelaerts. Zondag 18 november 2007, de laatste dag van onze werking voor 2007, vierde ambachtelijke kaasmakerij Het Hinkelspel tussen 11u. en 17u. in de refter van de abdij haar 25e verjaardag, met optredens (o.m. chanson en koor) en internationale kaasproeverij. Dit evenement kaderde in de 2e week van de smaak. In de voormiddag was er ook een Gandante-wandeling, en aansluitend hielden wij de abdijtuin nog één maal open voor vrij bezoek.

2021-05-13T14:15:32+02:001 december 2007|Verslag|

Herbestemmingen van de Sint-Baafsabdij

Van 26 tot 28 september 2007 vond er in Leuven een colloquium plaats over de betekenis van sacrale plaatsen: “Loci sacri. Sacrale plaatsen en hun geheimen.” Het paste in het Europese project “Herbestemming van Religieus Erfgoed”. De vroegere Sint-Baafsabdij in de Machariuswijk is voor Gent een typisch voorbeeld van een ‘locus sacer’. De ruïne is voor de lokale gemeenschap overduidelijk een plek van collectieve herkenning en herinnering. Ze verdient zorg en respect, die onder meer tot uiting komen in het nadenken over de herbestemming van dit religieuze erfgoed.

Bij herbestemming denken we nogal spontaan aan onze eigen tijd, b.v. wat we gaan aanvangen met de zoveelste leegstaande kerk of het zoveelste leegstaande klooster. Herbestemming is echter een veel ouder fenomeen. Ook in het verleden hebben mensen bepaalde locaties, sites, landschappen, gebouwen etc. nieuwe bestemmingen gegeven. De ruïnes van de Sint-Baafsabdij zijn een goed voorbeeld om dit te illustreren.

De heilige Amandus zelf, de stichter van de abdij, gaf al in de 7de eeuw een herbestemming aan de plek bij de samenvloeiing van Leie en Schelde. Tegen de zin van de meerderheid van de bevolking, die zich daar op een zandige ophoging had gevestigd, maakte hij van de plek een sacrale plaats door er een kerkje op te richten,dat wellicht nog tijdens dezelfde eeuw uitgroeide tot een klooster en later tot een abdij. Van hieruit zou de hele streek gekerstend worden.

Maar vooral in 879/880 dachten de Vikingen, lieden met een sterke handelsgeest en een boeiende cultuur, aan een heel andere bestemming. Op die intussen sacrale plaats sloegen ze een militair kamp op. Bovendien sloegen ze de hele inboedel aan diggelen en staken ze de abdij in brand. Hun iconoclastische daad betekende bijna het einde van de toen al zeer bekende en door pelgrims veel bezochte abdij. Dit soort daden van bewuste vernietiging van sacraal-symbolische plaatsen zijn in de geschiedenis schering en inslag geweest.

Na een gedwongen langdurig verblijf in Noord-Frankrijk slaagde de teruggekeerde kloostergemeenschap er in de 10de eeuw moeizaam in de traditie van sacrale plaats te herstellen. Van dan af leefde er eeuwenlang een religieuze gemeenschap van benedictijnermonniken onder de leiding van een abt volgens de aloude Regula Benedicti. Die gemeenschap liet ons een indrukwekkend patrimonium na van handschriften, boeken, schilderijen, beeldhouwwerken, metalen voorwerpen en liturgische gewaden. De meest tastbare en zichtbare restanten in de wijk zijn echter de sprekende ruïnes van een typische monastieke architectuur, ondanks de totale afbraak van de Ottoonse (romaanse) vijfbeukige kerk, die nu wordt opgeroepen door de aangeplante haagbeuken.

Daarmee zijn we aanbeland bij een volgende, dit keer nefaste herbestemming van de ondertussen eeuwenoude sacrale plaats. In 1540 werd de abdij het slachtoffer van een bestraffingsmaatregel van KarelV tegen zijn geboortestad. Om Gent definitief aan zijn gezag te onderwerpen besliste hij om op de plaats van de oude abdij een dwangburcht te bouwen: het Nieuw Kasteel, later meestal Spanjaardenkasteel genoemd. Als gevolg hiervan vielen grote delen van de abdij onder de slopershamer. De prachtige refter bleef gespaard omdat hij herbestemd werd als kapel voor de Spaanse garnizoensoldaten.

Het was de Oostenrijkse keizer Jozef II die in feite het startsein gaf voor alweer een nieuwe bestemming. In 1781 beval hij de ontmanteling van de vesting, maar het zou nog meer dan een halve eeuw duren vooraleer de meeste bovengrondse sporen waren uitgewist. In die periode degradeerden de abdijresten, die staatseigendom waren, meer en meer. Nog een halve eeuw later kwam hierin verandering toen de Belgische staat de abdijresten in 1887 aan de stad Gent schonk, op voorwaarde dat ze een nieuwe bestemming kregen: ze zouden een museum moeten herbergen. Sindsdien herbergt dit Museum voor Stenen Voorwerpen tientallen grafstenen en vele andere stenen sculpturen.

De hele sacrale site bleef sindsdien echter weggestopt achter slachthuis en veemarkt, die het wijkbeeld toen al volledig bepaalden. De sluiting en sloping van het slachthuis en het verdwijnen van de veemarkt ca.1990 en de opwaardering van de hele buurt openden nieuwe perspectieven. De buurt kwam weer tot leven, maar de abdijsite zelf bleef meestal dicht. Vanaf 2007 bracht de werkgroep Buren van de Abdij , bestaande uit buurtbewoners, hierin verandering in samenwerking met de Dienst Monumentenzorg. Dit jaar hielden vrijwilligers de abdij gedurende vijftien zondagen open voor buurtbewoners en bezoekers. Velen waren (zie b.v. het gastenboek) onder de indruk van deze voor Gent cultuurhistorisch uitzonderlijke locatie en prezen het initiatief. Daarmee is een enthousiaste aanzet gegeven voor een zoveelste herbestemming van deze sacrale plek. Hopelijk is nu het aloude gevaar van iconoclasme, niet langer in de zin van het opzettelijk vernietigen van deze symboolplaats zoals door de Noormannen en KarelV, maar in de zin van ergerlijke nalatigheid en onbetrokkenheid, definitief bezworen.

Marc Hanson voor Buren van de Abdij

 

2021-05-16T13:07:17+02:001 november 2007|Historisch|
Ga naar de bovenkant