Deze oude nieuwjaarskaart met een zicht op de Sint-Baafsabdij was bestemd voor juffrouw Fernande Heymans uit de ‘Rue van Hulthem’ in Gent. Het jaartal 1906 is versierd met stekelige hulstblaadjes. De gevleugelde klokken luiden het nieuwe jaar in. Centraal in de uitsnede zien we het opgeknapte en van zijn begroeiing ontdane lavatorium van de Sint-Baafsabdij.

Wenskaarten voor nieuwjaar met stadsgezichten waren in de Belle Epoque eerder uitzondering dan regel. Men zag toen liever snoezige dieren, kleurrijke bloemen en landschappen, schattige kindjes of mensen met wensen enz. De allereerste prentbriefkaarten werden gedrukt rond 1870. Dertig jaar later begon men, geholpen door de verbeterde fotografie- en druktechnieken, massaal prentbrief- en nieuwjaarskaarten te drukken en te versturen, ook in België. Al vrij snel werden ze booming business in steden als Brussel, Gent en Oostende.

Voor de prentbriefkaarten (vanaf circa 1840) waren geporseleinde kaarten in de mode, bedoeld als commercieel drukwerk. Deze kaarten kregen hun glanzend of porseleinachtig uitzicht omdat men ze met een typische steendruktechniek op speciaal bewerkt karton of papier drukte. In navolging van de zakelijke  ‘porseleinkaarten’ begonnen genootschappen en verenigingen (in Gent bijvoorbeeld de dierentuin, de lantaarnaanstekers, de burgerwacht en de reinigingsdienst) een mooie kaart aan te bieden ter gelegenheid van het nieuwe jaar. Die traditie werd dan op haar beurt door particulieren overgenomen: ze stuurden elkaar hun beste wensen via de post.

De jaarwisseling stond al bol van soms zeer oude tradities: feesten, vuurwerk, goede voornemens, het drinken van een borrel, een feestmaal enz. Nu waren er ook nog nieuwjaarskaarten bijgekomen. Deze traditie neemt nu wel af door de vele mogelijkheden om snel digitale wensen te sturen.

Marc Hanson

Illustraties
nieuwjaarskaart Sint-Baafsabdij: privécollectie Ph. Bockstael
nieuwjaarskaart Bonne Année: privécollectie imagesmusicales
porseleinkaart: collectie Huis Van Alijn
nieuwjaarskaart lantaarnaanstekers: collectie Huis Van Alijn

Uit de Regel van Benedictus (de invloedrijkste leefregel voor monniken in de middeleeuwen) blijkt dat zijn volgelingen in wijnland Italië wijn dronken net als vroeger de Romeinen. De monniken dronken vaak wijn bij het eten dat kon variëren van een stukje kaas, worst, brood tot een copieuze maaltijd. Onbedoeld zal de Regel het wijndrinken elders hebben gestimuleerd: als het in Italië mag, kan het ook ‘bij ons’.

Wijn had een fijnere, meer complexe smaak dan het te mijden water, melk of het dikwijls troebele bier, dat op de eerste plaats een dorstlesser was, want drinkbaar water was de uitzondering. Daarom dronk men bier uit kroezen van minstens een halve liter. Wijn werd, met mate gedronken, als gezond beschouwd, zeker als er bepaalde kruiden werden aan toegevoegd. Voor monniken die een ascetisch leven leidden, was wijn een van de weinige genots- en roesmiddelen. Tabak en warme dranken als koffie, thee en chocolade geraakten in Europa pas later bekend.

Door het drinken van wijn onderscheidden de monniken zich, net als de welstellende bovenlaag in het algemeen, van het gewone volk dat met (vaak flets) bier tevreden moest zijn. De Baafse monniken konden de wijn gemakkelijk en relatief goedkoop want tolvrij, betrekken uit echte wijnlanden als Frankrijk, Italië of het Rijnland. De aangekochte wijn bewaarde ook veel beter en langer dan bier en melk. Tot slot: had Jezus zelf water niet in wijn veranderd!

Marc Hanson

Illustratie: uit Li Livres dou Santé. Laat 13^de eeuws. Bron: Wikimedia commons.